Kafein, kahve çekirdekleri, çay yaprakları ve kakao gibi çeşitli bitkilerde bulunan doğal bir uyarıcıdır. Ayrıca soda ve çikolata gibi içecek ve yiyeceklere de yaygın olarak bulunur. Kafein, beyin ve vücut üzerindeki uyarıcı etkileri nedeniyle yüzyıllardır kullanılmaktadır. İçeriğimizde kafeinin ne olduğunu, ne işe yaradığını ve kafein tüketmenin yararlarını ve zararlarını inceleyeceğiz.
Kafein, ksantin alkaloidleri ailesine ait doğal bir uyarıcıdır.
Genellikle kahve, çay, enerji içecekleri ve çikolatada bulunur.
Kafeinin acı bir tadı ve beyin üzerinde hafif bir psikoaktif etkisi vardır, bu nedenle enerji seviyelerini artırmak ve uyanıklığı geliştirmek için kullanılır.
Peki, kafein nasıl çalışır?
Kafein, beyinde bizi yorgun ve uykulu hissettiren bir kimyasal olan adenozinin etkisini bloke ederek çalışır.
Kafein tükettiğimizde, kan dolaşımına girer ve beyne ulaşır, burada adenozin reseptörlerine bağlanır ve adenozinin onları aktive etmesini önler.
Bu da dopamin ve norepinefrin gibi diğer nörotransmitterlerin seviyelerinde artışa yol açarak uyanıklığın artmasına, ruh halinin iyileşmesine ve bilişsel işlevlerin gelişmesine neden olur.
Kafein kaynakları nelerdir?
Kafein kahve çekirdekleri, çay yaprakları, kakao ve yerba mate gibi çeşitli doğal kaynaklarda bulunur. Ayrıca soda, enerji içecekleri ve çikolata gibi birçok yiyecek ve içeceğe de eklenir.
İçeceklerdeki kafein içeriği, türüne ve hazırlama yöntemine bağlı olarak büyük ölçüde değişebilir.
İşte yaygın içeceklerin ve yaklaşık kafein değerlerinin bir listesi:
-
Kahve (8 oz): 95 mg
-
Siyah çay (8 oz): 47 mg
-
Yeşil çay (8 oz): 28 mg
-
Enerji içecekleri (8 oz): 80 mg
-
Soda (12 oz): 35 mg
-
Bitter çikolata (1 oz): 23 mg
Enerji içecekleri ve kahvede bolca bulunan kafeinin faydaları nelerdir?
Enerji ve uyanıklığı artırır.
Kafeinin temel faydalarından biri enerji seviyelerini yükseltme ve uyanıklığı artırma yeteneğidir. Bunun nedeni, kafeinin merkezi sinir sistemini uyararak adrenalin ve diğer uyarıcı hormonların salınımını artırmasıdır.
Bilişsel fonksiyonu geliştirir.
Kafeinin hafıza, dikkat ve tepki süresi gibi bilişsel işlevleri iyileştirdiği gösterilmiştir. Bunun nedeni, kafeinin dopamin ve asetilkolin gibi bilişsel süreçlerde yer alan nörotransmitterlerin seviyelerini artırmasıdır.
Bazı hastalıkların riskini azaltır.
Araştırmalar, kafein tüketiminin Parkinson hastalığı, Alzheimer hastalığı ve karaciğer kanseri gibi bazı hastalıkların riskini azaltabileceğini göstermiştir. Bunun nedeni, kafeinin vücudu hücresel hasara ve oksidatif strese karşı korumaya yardımcı olabilecek antioksidan ve anti-inflamatuar özelliklere sahip olmasıdır.
Bunca faydaya sahip olan kafeinin zararları da elbette mevcut.
Uyku düzenini bozar.
Kafeinin başlıca zararlarından biri uyku düzenini bozabilmesidir. Bunun nedeni, kafeinin yaklaşık 5 saatlik bir yarılanma ömrüne sahip olmasıdır, yani tüketildikten sonra birkaç saat boyunca vücutta kalabilir. Günün geç saatlerinde kafein tüketmek uykuya dalmayı zorlaştırabilir ve uyku kalitesini de düşürebilir.
Anksiyete ve huzursuzluğa neden olur.
Çok fazla kafein tüketmek de endişe, huzursuzluk ve sinirliliğe neden olabilir. Bunun nedeni, kafeinin bir stres hormonu olan kortizol üretimini uyarmasıdır, bu da endişe ve gerginlik duygularına yol açabilir.
Kalp atış hızını ve kan basıncını artırır
Kafein tüketimi, özellikle kafeine karşı hassas olan veya altta yatan kardiyovasküler rahatsızlıkları olan kişilerde kalp atış hızını ve kan basıncını da artırabilir. Bu durum kalp krizi, felç ve diğer kardiyovasküler olay riskini artırabilir.
Yan etkilerinden kaçınmak için önerilen kafein alımı ne kadardır?
Önerilen kafein alımı yaşa, cinsiyete ve diğer bireysel faktörlere bağlı olarak değişir. Genel olarak, FDA günde 400 mg’dan fazla kafein tüketilmemesini önermektedir, bu da yaklaşık 4 fincan kahveye eşdeğerdir.
Bununla birlikte, bazı bireylerin kafeine karşı daha hassas olabileceğini ve daha az tüketmeleri gerekebileceğini unutmamak önemlidir.
